Καθημερινά διαπιστώνουμε ότι κάποιοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς σε
συγκεκριμένες ασθένειες από ό,τι άλλοι. Είτε αναφερόμαστε σε ιώσεις είτε
σε καρκίνους, ο κάθε οργανισμός αντιδρά διαφορετικά, ενώ το «φταίξιμο»
πέφτει συνήθως στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Σύμφωνα με μελέτες χρόνων, σε ένα μεγάλο βαθμό, αυτή η διαφορετική αντίδραση στις ασθένειες, οφείλεται στη γενετική ποικιλομορφία των γονιδίων του ανοσοποιητικού συστήματος, εκείνου του ..συνόλου κυττάρων και ιστών που είναι υπεύθυνο για την αντιμετώπιση όλων των μολύνσεων και ασθενειών.
Αυτή τη γνώση εκμεταλλεύτηκαν ερευνητές του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», για να μελετήσουν αυτές τις γενετικές ποικιλομορφίες, να τις καταγράψουν και να εξετάσουν πως μπορούν να μας βοηθήσουν στην πιο αποτελεσματική και έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.
Με επικεφαλής τον Δρ. Ευστράτιο Στρατίκο και βασική ερευνήτρια την Δρ. Ειρήνη Ευνουχίδου, η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε ότι ένας κοινός πολυμορφισμός στα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος, δηλαδή μια πολύ συχνή «μετάλλαξη» που φέρει ένας στους τέσσερις ανθρώπους, ευθύνεται για το ότι κάποιοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς σε συγκεκριμένες μολύνσεις, συμπεριλαμβανομένου του ιού HIV που ευθύνεται για τη μάστιγα του AIDS.
Η Δρ. Ειρήνη Ευνουχίδου, βασική ερευνήτρια της εργασίας και μεταπτυχιακή υπότροφος στο εργαστήριο Χημείας Πρωτεϊνών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» κατά τη διάρκεια της έρευνας. Η Δρ. Ευνουχίδου είναι τώρα ερευνήτρια στο INSERM στο Παρίσι.
Η «μετάλλαξη» αυτή συμβαίνει στο γονίδιο του ενζύμου ERAP2. Το ERAP2, μαζί με τον συνεργάτη του το ERAP1, είναι τα ένζυμα που δουλειά τους είναι να δείχνουν στο ανοσοποιητικό σύστημα ποιό κύτταρο νοσεί. Φανταστείτε ότι βρίσκεστε στον πάγκο του οπωροπώλη και αυτός προσφέρεται να κόψει ένα κομματάκι από το καρπούζι που διαλέξατε για να πειστείτε ότι είναι καλό.
Όπως το καρπούζι είναι κλειστό και ο πελάτης δεν μπορεί να δει τι κρύβεται μέσα, έτσι και το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται να δει ένα «κομμάτι» του κυττάρου για να καταλάβει αν αυτό είναι άρρωστο. Το ρόλο του μαχαιριού λοιπόν τον παίζει το ένζυμο ERAP2, ενώ το δείγμα που κόβει ονομάζεται αντιγονικό πεπτίδιο.
Η «μετάλλαξη» λοιπόν στα γονίδια του ενζύμου ERAP2 αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αυτό «κόβει» το δείγμα με αποτέλεσμα να δημιουργεί διαφορετικά αντιγονικά πεπτίδια.
Ως αποτέλεσμα αυτής της διαφορετικής δειγματοληψίας, κάποιες ασθένειες γίνονται πιο εύκολα αναγνωρίσιμες, ενώ άλλες κρύβονται από τον «ελεγκτή» του ανοσοποιητικού συστήματος. Με αυτόν τον τρόπο ανοίγεται ο δρόμος για να καταλάβουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι ανθεκτικοί σε μόλυνση από HIV παρά την επανειλημμένη έκθεση τους στον ιό.
O Dr. James Birtley, συνεργαζόμενος ερευνητής του εργαστηρίου Δομικής και Μακρομοριακής Χημείας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» κατά τη διάρκεια της έρευνας. O Dr. Birtley είναι τώρα ερευνητής στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Μασσαχουσέττης.
Επίσης, η εκμετάλλευση αυτής της γνώσης μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη εξατομικευμένη πρόληψη και θεραπεία, ενώ καθορίζει ένα νέο στόχο για την ανάπτυξη μεθόδων ανοσοθεραπείας, στόχος της οποίας είναι να τροποποιεί την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Χρησιμοποιώντας αυτή την ανακάλυψη για τη μελέτη περισσότερων ασθενειών, η γνώση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σχεδιαστεί ένας χάρτης που θα παραθέτει πως οι διαφοροποιήσεις σε αυτά τα ένζυμα επηρεάζουν την ανθεκτικότητά μας σε ένα εύρος απειλητικών για την υγεία νοσημάτων.
Τα ευρήματα των ερευνητών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», σε συνεργασία με επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμινγκ» και το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στις Η.Π.Α., δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2012 στο εγκεκριμένο διεθνές περιοδικό Journal of Immunology ως διακεκριμένο άρθρο και κρίθηκαν ως ιδιαίτερα σημαντικά από την επιθεώρηση Faculty of 1000.
Γι’ αυτή την έρευνα συνεργάστηκαν οι επιστήμονες Ευστράτιος Στρατίκος, Ειρήνη Ευνουχίδου, James Birtley, Ευθαλεία Ζερβούδη, Ειρήνη Μαυρίδου, Εμμανουήλ Σαρειδάκης, Πέτρος Γκιάστας και Αθανάσιος Παπακυριακού από το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», οι Γιώργος Παναγιώτου και Μαρτίνα Σαμιωτάκη από το ΕΚΕΒΕ «Αλέξανδρος Φλέμινγκ», οι Ολίβια Πετράκη και Δημήτρης Γεωργιάδης από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας και οι Sergey Seregin και Andrea Amalfitano από Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Σχετικά link:
Η ιστοσελίδα του εργαστηρίου Χημείας Πρωτεϊνών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»:
https://sites.google.com/site/stratikos/
H ιστοσελίδα του εργαστηρίου Δομικής και Μακρομοριακής Χημείας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»: http://lssc.chem.demokritos.gr/Research/research.htm